آتشکده برزوی راهگرد درروستای راهگرد در ۶۵ کیلومتری شمال شرقی اراک واقع است و قدمت آن مربوط به دوران ساسانی است ونمای آن از آجر و سنگ می‌باشد.
کوه آتشکده یا آتشگاه
این کوه در غرب و جنوب غرب شهر پاوه واقع شده و بر دامنه جنوب غربی آن شهر باینگان قرار گرفته است . این کوه رشته
کوهی است که از کوه (شاهو) جدا گشته واز روستای (شمشیر) واقع در
(اورامانات) گذشته و به دره رودخانه سیروان منتهی می شود بلندترین قله این
رشته کوه در حدود 2462 متر ارتفاع دارد که خط الراس آن حد طبیعی پاوه و
جوانرود را شکل می دهد. کوه (گزن) در روستای زردویی دنباله کوه آتشکده بوده
که در غرب رودخانه سیروان مرتفع می گردد. به گفته مورخان این آتشکده 750
سال پیش از اسلام فروزان بوده و دومین آتشکده ایران بعد از (آذرگشب) بوده
است
و در کناررودخانهء«درونگر»واقع شده است.
کاوشهای باستانشناسی بندیان از سال 1373 براساس برنامههای مصوب
باستانشناسی سازمان میراث فرهنگی کشور به سرپرستی مهدی رهبر
انجام شد.
از آنجا که بندیان در مسیر جادهء ابریشم قرار داشته است میتوان تأثیرات
متقابل تمدنهای گوناگون را در آثار آن مشاهده کرد.از کتیبه های مکشوفه
که بر بدنه یدیوارهای گچی تالار نقر شدهاند،برمیآید که درگز فعلی
«دستگرد» ی است که با«مرو»یک واحدسیاسی را تشکیل میداد و مقر
یکی از دژبانیهای دوره ساسانی بود.
پادشاهان ساسانی در طول حکومت خود دو دشمن قدرتمند داشتند.
در غرب قدرت رومیان که برای گسترش سرزمین میجنگیدند و در شمال
شرقی هپتالیها (هیاطله)که ظاهرا حمله و تهاجمات آنها، اقتصادی داشته
است. برای پادشاهان ساسانی،حفظ مرزهای شمال شرقی اهمیتی
خاص داشت.به همین دلیل،اغلب شاهزادگان نامزد پادشاهی را،به
عنوان پادشاهمحلی،به این سو گسیل می داشتند.
تهاجمات هپتالیها را میتوان در بقایای آثار به جا مانده در بندیان،به صورت
مدارک تصویری مشاهده کرد.
حاصل تلاش گروه باستانشناسی بندیان،کشف بنای بسیار مهمی است
که درمحدودهای تقریبا چهار هکتاری قرار دارد و تاکنون بخش کوچکی از
آنکه شامل یک نیایشگاه بسیار مهم است،از زیر خاک خارج شده است.
نیایشگاه مکشوفه عبارت است از تالاری به ابعاد 5/8x5/10 متر که سقف
آن روی چهار ستون گچی زیبا قرار دارد.در سمت شمال غربی تالار،فضایی
به ابعاد 70/1x80/2 متر از تالار عقب نشسته است که به مناسبت
اهمیتش،آن را محراب نامگذاری کرده اتد.
داخل این محراب،علاوه بر گچبریهای زیبا،روی بدنهء دیوار گچی،
پنج کتیبه به خط پهلوی ساسانی نقر شده است.
مضمون کتیبه ها حکم انتصاب شخصی به نام یزداد از طرف یک مقام عالی
رتبه به نام ویدشاپور،به دژبانی مرو و این دستگرد است.
دور تا دور تالا،گچبریهایی دارد که از حیث تاریخی و هنری واجد ارزشهای
فراوان و مهمی هستند.این گچبریها در زمینه ی موضوعات متعددی هستند
،مثل صحنه های شکار،جنگ پادشاه ساسانی با پادشاه هپتالی.پیروزی
همین پادشاه،یک صحنهء مذهبی شامل تصویرهایی از آناهیتا،الههء فراوانی
و آبهای روان و نیز صحنه های معرفی شخصیتهای مهم دورهء ساسانی،
صحنه های تاج بخشی و ضیافت.در کنار محراب،اتاق نذورات قرار دارد.
از داخل این اتاق تعدادی اثر مهر روی گلوله های رسی به دست آمده که
حکم لاک و مهرهای امروزی را داشته است.
این گلوله های گلی اثر مهرهایی با نقوش اساطیری، و برخی نیز خط
پهلوی دارند.
در انتهای تالار،دری به عرض 25/1 متر به راهرویی ارتباط پیدا میکند.
سپس به محوطهء آتشکدهای مرتبط میشود که ابعاد آن 4x4 متر است.
آتشدان گچی زیبایی در مقابل ورودی تالار به آتشکده قرار دارد؛به طوری
که نیایش کنندگانی که در تالار جمع میشوند،از دور شاهد مراسمی بودند
که موبدان در کنار آتشدان اجرا میکردند.
دور تا دور آتشکده چندین سکو ساخته شده که احتمالا محل قرار دادن
چوبهای خشک و مواد خوشبوکننده و هوم و ابزار و ادوات مربوط به
آتشکده بوده اند.
در سمت شمال آتشکده،اتاق نسبتا بزرگی دیده میشود که در سه طرف
آن،استودانهای گچی به طول 5/1 تا 65/0
متر و عرض 70/0 متر ساخته شدهاند.هریک از این استودانها(استخواندانها)
دریچهای داشتهاند که احتمالا با دری چوبی بسته میشدند.این اتاق به
وسیلهءدرگاهی که در سمت جنوب آن تعبیه شده،از طریق آتشکده به
خارج راه داشته است.
روی استودانها سادهترین و در عین حال زیباترین نقوش اساطیری با
خطوط ساده نقر شدهاند؛نقوشی از اسب،گاو،گریفون،مار، عقرب و نیز
صحنهء شکار که به صورت مینیاتوری در اندازههای کوچک نقش شدهاند.
در سمت شرق آتشکده،اتاق یا برج مدوری قرار دارد که با توجه به شواهد
موجود،باید«برشنوم گاه»یا محل تطهیر معتقداتی باشد که باید به وسیله
موبدان تطهیر شوند.
این نیایشگاه به ظاهر در مجموعهای از بناهای حکومتی قرار داشته است.
براساس مدارک موجود،در زمان بهرام پنجم(438-420 میلادی)بعد از جنگ
پادشاه هپتالیها در کشتن او ساخته شده است و در زمان پیروز،پادشاه
ساسانی که به دست هپتالیها کشته شد و در نتیجه شمال خراسان مورد
قتل و غارت قرار گرفت،تخریبشده است.بعد از چند سال،مجددا روی خرابه
های آن آثاری از دورهء ساسانی به وجود آمده است.
http://persiaarchaeology.blogfa.com