آتشکده‌های اصفهان

دین زرتشت

از قدیمی‌ترین دینهایی که مردم را به ستایش خداوند یکتا دعوت نموده و از بت‌پرستی منع کرد، دین زرتشت است. دین زرتشت از قدیمی‌ترین دینهای رسمی ایرانیان بوده است.

بنیان‌گذار این دین، زرتشت یا زردشت است که در اوستا «زره توشتره» نیز آمده است. پدرش «پوروشسب» و مادرش «دغدوا»، از خانواده «سپیتمنه» بوده است. او در زمان شهریاری گشتاسب در خوارزم (بلخ) می‌زیسته. عده‌‌ای او را اهل آذربایجان و گروهی اهل ری می‌دانند. وی در سن سی سالگی به پیغمبری رسید و از سن چهل‌سالگی به تبلیغ پرداخت. تاریخ تولّد زرتشت دقیقاً مشخّص نیست.

برخی تولّد او را ۶۲۸ قبل از میلاد و درگذشت او را سال ۵۵۸ قبل از میلاد می معتقدند در سن ۷۷ سالگی در جنگ با تورانیان که به بلخ حمله کرده بودند کشته شده است. گروهی زندگی زرتشت را به ۱۰۰۰ قبل از میلاد دانند و یعنی قبل از تشکیل دولت ماد نسبت می‌دهند.

پرستشگاه های زرتشتیان :

پرستشگاههای زرتشتیان را آتشگاه می‌گویند که مهمترین آنها در اصفهان در کوه آتشگاه بوده است. این کوه در ۸ کیلومتری غرب اصفهان و در سه کیلومتری جنوب سِدِه است. شهرت سده نیز به واسطه همین کوه آتشگاه است. این کوه در حقیقت تپه‌ای است به ارتفاع هزار متر که در منطقه حاصلخیز ماربین اصفهان قرار دارد.

مسعودی در کتاب «مروج الذهب» دربارة کوه آتشگاه نوشته است که؛ این کوه یکی از هفت پرسشتگاه بت‌پرستان بوده است به این معنی که در معبدی که بر روی این کوه ساخته بودند، بت‌هایی وجود داشته و مورد ستایش و پرستش قرار می‌گرفته است. حافظ ابونعیم در کتاب «ذکر تاریخ اصفهان» از هفت شهر در منطقة اصفهان یاد می‌کند که یکی از انها به نام «مهرین» تا ظهور اسلام نیز وجود داشته و در کنار این کوه بوده است. در زمان ساسانیان این معبد پرستش بت را خراب کردند و لوازم و آلات آن را بیرون ریخته و اردشیر بابکان آن را با تغییراتی تبدیل به آتشگاههای اصفهان به شمار می‌آمد. این آتشکده به صورت قلعة هشت گوشه، با خشتهای بزرگ، روی سنگهای طبیعی ساخته شده است. مدخلها هلالی شکل و کف ساختمان، در وسط برآمدگی داشته که آتشدان بر روی آن ساخته شده بود و به نام «آتش مجوس» شهرت داشت.

آتشکده‌های اصفهان :

غیر از آتشکدة کوه آتشگاه، در اصفهان آتشکده‌های دیگر نیز وجود داشته که عبارت‌اند از:

۱- مسجد جامع اصفهان که ابتدا آتشگاه بوده و پس از هجوم و تسلط اعراب به افهان با تغییراتی تبدیل به مسجد شده است.

۲- آتشدان سنگی سمیرم که مربوط به دوران هخامنشیان است.

۳-آتشکدة «زُروان» که بنای آن متعلق به زمان ساسانیان است.

۴- آتشکدة «مهر» در زمان اردشیر ساخته شده و در منطقة اردستان قرار دارد.

۵- آتشکدة «رستاق» که در «انارآباد» قرار دارد و گشتاسب کیانی آن را بنا نهاده است.

۶- آتشکدة شاپور ذوالاکتاف نیز در دهکدة «جروان» جی قرار دارد و به نام آتشکدة «سروش آذران» شهرت داشته است.

همچنین چندین آتشکده دیگر که بر اثر مرور زمان و یورش بیگانگان ومخالفان نابود، یا از اهمیّت و اعتبار افتاده است. از جمله، آتشکدة «قلعه‌بزی» که در زمان ملکشاه جز حصار اطراف آن بقیه را خراب کردند. همچنین آتشکده‌ای در قریة «دارک» یا «ارزنان» که خراب شده است.

زرتشتیان به روح اعتقا دارند و آن را «فَرَوَشی» می‌نامند و برای فَرَوشیهای اجداد خود نماز و دعا می‌خوانند و قربانی می‌کنند. هر موجود مرده را نجس می‌دانند و برای اینکه خاک و آب آلوده نشود مردگان خود را در محفظة سرباز قرار می‌دهند تا طعمة پرندگان شوند. مگس و مورچه و کرم و حشرات موزی را که مردگان را می‌خورند، پلید می‌دانند و آنها را مانند شیطان«انگره‌مینو» می‌نامند و پیوسته از سحر و جادو و بت، دوری می‌جویند. به کشت وزرع، به خصوص کاشتن گندم بسیار علاقه دارند و معتقدند «هر کس گندم می‌کارد، نیکی می‌افشاند.» بزرگترین گناه را دروغ می‌دانند. بازار را محل دروغ و تزویرمی‌انگارند و سعی می‌کنند بچه‌ها را از بازار دور نگه دارند و مدارس آنها نزدیک بازار نباشد.

آیین افروختن آتش در آتشکده‌ها :

برای روشن کردن آتشکده ابتداموبد حمّام کرده، خود را شست و شو می‌دهد. سپس لباس سپید می‌پوشد. قطعات چوب صندل را که قبلاً تراشیده شده بر روی آتشدان قرار می‌دهد و بدون دخالت دست، با قاشق بلند مخصوصی که روزنی در وسط آن هست، براده‌های چوب صندل خوشبو را روی چوبها می‌ریزد و در حالیکه دعای مخصوص را می‌خواند، آتشدان را روشن می‌کند . برای این که آتش را با دَم (تنفس) خود آلوده نکنند، جلو دهان و بینی را با پارچة سفید۱۶ آتشگاه می‌دانند، مهمترین روز مقدّس‌ترین آتش را، آتش نیایش را نوروز می شمارند. پس از و نازکی می‌پوشانند. انجام نیایش و دعا و نماز، موبد به عنوان تیمّن و تبرّک مقدار کمیاز خاکستر آتشدان را به نمازگزاران می‌دهد و آنها اندکی از این خاکستر را جهت کسب فیض و برکت به صورت خود می‌مالند.

برگرفته از http://www.isfahan.ir