سه آتشکده گل سر خندان کهگیلویه

سه آتشکده گل سر خندان

کهگیلویه به معنی «منطقه کوهستانی گیل» زمانی شهر بزرگی بوده است. حدود 2000 خانه، مسجد، حمام، بازار و کاروان‌سرا در آن وجود داشته، که اکنون آثار ویرانه بسیاری از آن ها بر جای مانده است. دهدشت مرکز شهرستان کهگیلویه واقع در قسمت دشت کهگیلویه (زیر کوه) از دو قسمت جداگانه تشکیل شده است. قسمت قدیمی شهر که مخروبه شده و به دهدشت کهنه معروف است «بلاد شاپور» نام داشته و توسط شاپور اول ساسانی فرزند اردشیر اول ایجاد شده است. قسمت جدید آن، فضایی نیمه شهری و نیمه روستایی است که با توجه به وضع زندگی و شکل ظاهری فعالیت های مردم و نمای ساختمان ها، وجه روستایی آن جلوه بیش تری دارد. کهگلویه در زمان های قدیم جزو لرستان بزرگ بوده است. استرابون، جغرافیدان مشهور یونان باستان، کهگلویه را بخشی از خاک اوکسی ها (نام هخامنشی خوزستان) می داند. در دوره ساسانیان قسمت دشتی این سرزمین را « قباد خوره» ومناطق کوهستانی آن را «رم زمیگان» می نامیدند. قباد ساسانی، «ارگان» (ارجان) را در قسمت دشتی آن بنا نهاد. در دوران بعد از اسلام «قباد خوره» به نام شهر حاکم نشین آن ولایت «ارگان» (ارجان) و مناطق کوهستانی آن «رم زمیگان» به کهگیلویه شهرت یافت. در قرن های بعدی که شهر ارگان ویران گردید و افشارها و لرها سراسر آن را تصرف کردند، تمامی این خطه، کهگیلویه و قسمت کوهستانی آن، «پشتکوه» و قسمت دشتی آن، «زیر کوه» نامیده شدند. این شهر در اواخر دوره صفویه به خاطر عدم امنیت در راه های بازرگانی آن، صدماتی دیده و در زمان هرج و مرج دوره زندیه توسط چادر نشینان چهار بنیچه که در اصل بخشی از ایل بزرگ جاکی بود و سراسر منطقه خاوری استان کهکیلویه را در تصرف داشت، غارت و ویران گشت.

کهگیلویه یکی از شهرستان‌های استان‌کهگیلویه و بویر احمد است که از شمال به شهرستان های ایذه و بروجن، از خاور به شهرستان بویر احمد، از جنوب به شهرستان گچساران و از باختر به شهرستان های بهبهان و رامهرمز محدود می‌شود. شغل ساکنین این منطقه را کشاورزی ودام‌داری تشکیل می‌دهد و اگرچه کشاورزی در این شهرستان به لحاظ اهمیت پس از دام‌داری قرار دارد اما یکی از منابع مهم اقتصادی منطقه است. قلعه چص گچ، تل گرد، تل چگاه، تل گبر،آتشکده های گل سرخدان، آتشکده خیرآباد،قبرشاپور، بقعه خضر، امام زاده سید محمد، بقعه امام زاده چله خان، آرامگاه امیرلاسپا،قلعه دختر، قلعه مانگشت، امام زاده پنجه خل و پل قلعه دختر (دهدشت) برخی از مکان‌های تاریخی این شهرستان را تشکیل می‌دهند.