قلعه

آثار باقیمانده‏ از آتشکده‏ها و شهرها و قلعه‏ های‏ آذربایجان

• دسته بندی: آتشکده

آثار باقیمانده‏ از آتشکده‏ها و شهرها و قلعه‏های‏ آذربایجان

بقلم‏ اسماعیل دیباج

در اغلب نواحی آذربایجان‏ تپه‏ها و تلهای متعددی بنظر میرسد که دلالت بر وجود شهرها و قلعه‏های باستانی مینماید و ممکن‏ است در نتیجه مطالعات دانشمندان‏ و متخصصین باستانشناسی و انجام‏ کاوشهای علمی آثاری از این تپه‏ها بدست آید که بیش از پیش قدمت‏ و عظمت تمدن ایران باستان‏ روشن گردد.

عمده‏ترین این آثار عبارتند از: آثار آتشکده‏های تمرو گنجک، آثار شهرها و قلعه‏های باستانی‏ مانند:اندرقاش،قلعهء حسنلو، قلعهء تخت سلیمان،قلعهء دختر، قلعه جمهور یا دژ بابک که در این‏ مقاله دربارهء هریک از آنها اطلاعاتی‏ با رعایت تاریخ بنا بطور اختصار درج میشود.

-قلعهء حسنلو(در حدود نهصد سال پیش از میلاد)-پیش از ورود آرینها به ایران در نواحی کوهستانی جنوب غربی دریاچه رضائیه(اورمیه یاشاهی) در مناطقی که امروز به بخشهای اشنویه،نقده،مهاباد،شاهیندژ(استان چهارم) نامیده میشوند طوایفی مسکن داشته‏اند بنام مانها یا منائیها.محل سکونت‏ این طوایف همواره مورد تجاوز هجوم طوایف دیگری بنام اورارتو1و آشوریها2 قرار گرفته و در جنگهای خونین و کشت‏وکشتار مردم موجبات ویرانی مراکز تمدن و آبادیها مخصوصا بناهای واقع در محل تپه‏های اطراف حسنلو3فراهم‏ گردیده است.

کاوش در تپه‏های حسنلو-چون سابقا در نتیجه خاکبرداری و کاوشهای‏ آزمایشی در تپه‏های شمال شرقی(در سال 1326 خورشیدی)و همچنین در تپه‏های شرقی و در قسمتی از تپه مرکزی(در سال 1328 خورشیدی)آثار قابل ملاحظه و ارزنده‏ای از این ناحیه بدست میآمده است لذا با پیشنهاد اداره کل باستان‏شناسی هیئتی از باستانشناسان آمریکائی بایران آمده و با تشکیل هیئت مشترک ایرانی و آمریکائی کاوشهای علمی و اساسی بتدریج‏ در این محل بعمل آمده است.

ضمن این کاوشها اشیاء استخوانی و سنگی و ظروف سفالی و اشیاء فلزی و نقره‏ای و طلائی ارزنده و تاریخی بدست آمده که معرف ترقی تدریجی صنعت‏ و پیشرفت ذوق و مهارت سازندگان آنها میباشد4

(1)-اوراتور طوایف ساکن کناره‏های دریاچهء وان(دریاچه‏ای در مغرب کشور ترکیه)و مرکز حکومت آنها شهر قدیمی تپراخ قلعه(نام قدیمی شهروان ترکیه)بوده(700 تا 800 سال پیش از میلاد).

(2)-آشوریها طوایف شهرنشین و مهاجمی بوده‏اند که در کناره‏های رودخانه تیکریس‏ (دجله)و یوفریتس یا افاریت(فرات)و نواحی غربی سلسله جبال زاکروس مسکن داشته‏اند و مرکز حکمرانان آنها شهر قدیمی نینوا بوده است.

(3)-حسنلو محل خرابه‏های قلعهء قدیمی منائیها در مجاورت روستائی بنام حسنلی(بخش‏ سلدوز-از شهرستان سلدوز-از شهرستان رضائیه-استان چهارم).در این کاوشها اشیاء نقره خیلی کم و بندرت یافت شده که فقط چند نمونه‏ مانند:حلقه‏ها و دکمه‏های ساده و همچنین گوشواره کوچکی بشکل میله‏ در موزهء ایران باستان موجود است.

ضمنا در سال 1337 خورشیدی گلدان نقره‏ای که دیوارهء خارجی آن‏ مزین با دو ردیف نقوش برجستهء طلاکاری و چند سال پیش علاوه بر مقدار زیادی‏ اشیاء مانند:گوشواره،دستبند،گردنبند،دکمه‏ها و پیشانی‏بندها،جام‏ طلائی بزرگی باندازهء یک کاسه یا گلدان متوسط با نقش و نگارهای برجسته در موقع‏ خاکبرداری از میان باقیماندهء دیوارهای بنای مرکزی پیدا شده است که‏ بتهران منتقل و تحویل موزهء ایران باستان گردیده تا مورد مطالعه متخصصین‏ و باستانشناسان قرار گیرد.1

2-اندرقاش(دورهء ماد-708-550 پیش از میلاد)-در حوالی‏ آبادی اندرقاش‏2خرابه‏های یکی از شهرهای مادی باقیمانده که بطلیموس‏ مورخ از آن ذکر کرده و آنرا داروشا نامیده است ولی نویسنده معروف راولینسن‏ انگلیسی آنرا دریاس نامیده و فعلا دریاس نام آبادی کوچکی است واقع در یازده‏ کیلومتری شمال مهاباد.

تا حال در این محل کاوشهای آزمایشی و علمی بعمل نیامده و امید است با حصول امکانات نسبت بانجام کاوشهای اساسی اقدام و با بدست آمدن آثار مدفون در زیر تلهای سنگ و خاک قسمت دیگری از تاریخ ایران باستان روشن‏ گردد.

(1)-دانشمندان و محققین با مطالعه در اشیاء کشف شده از تپه‏های حسنلو و مقایسه بعضی از آنها مخصوصا کاسه طلائی با اشیاء هنری بدست آمده در کاوشهای نقاط دیگر خاور نزدیک چنین‏ نتیجه گرفته‏اند که این بنا قلعهء غربی طوایف مانها بوده و در انجیل هم بنام می‏نی از آن‏ ذکری بمیان آمده است.

مانها از اقوام متمدن دورهء خود بوده و هنر و صنعت ایرانیان در زمان آنها یعنی سه قرن‏ پیش از عهد هخامنشی رونق افزون داشته و مراحل ترقی را طی نموده است.آثار باقیمانده از آتشکده ها و شهرها و قلعه های آذربایجان (10 صفحه - از 3 تا 12)
مجلات : تاریخ » بررسی های تاریخی » اسفند 1346 - شماره 12 »
نویسنده:دیباج، اسماعیل

برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: سه شنبه دوم خرداد 1391

 آرشیو نظرات

مهریز؛ شهر قلعه های تاریخی

• دسته بندی: قلعه

مهریز؛ شهر قلعه های تاریخی/ سرزمینی به یادگار از عصر حجر

یزد - خبرگزاری مهر: مهریز یکی از شهرستانهای پرقدمت استان یزد به شمار می رود که به باغ شهر این استان نیز معروف است و قلعه های تاریخی مختلفی را نیز در خود جای داده و به واسطه برخورداری از آب و هوای مطلوب در نیمه اول هر سال به ویژه ایام نوروز میزبان گردشگرانی از داخل و خارج از استان یزد و حتی خارج از کشور است.

به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان مهریز با بیش از شش هزار کیلومتر مربع وسعت و بیش از 35 هزار نفر جمعیت در 30 کیلومتری شهرستان یزد قرار دارد. مهریز داری یک بخش مرکزی و پنج دهستان به نام های ارنان، بهادران، خورمیز، تنگ چنار و میانکوه است. بنای شهرستان مهریز را به "مهرنگار" دختر انوشیروان نسبت داده اند از این رو این شهر از شهرستانهای قدیمی به شمار می رود که ده ها اثر تاریخی از دوره های مختلف را در خود جای داده است. مهریز را به دلیل بهره مندی از ده ها قلعه تاریخی و ارزشمند، شهر قلعه های تاریخی می خوانند. قلعه سریزد، قلعه هرفته، قلعه مهرپادین، قلعه منگ آباد، قلعه خورمیز، قلعه باغ دهوک، قلعه طزنج و ... از جمله قلعه های تاریخی این شهرستان به شمار می رود. شهرستان مهریز به جز قلعه های تاریخی آثار تاریخی بسیار دیگری را نیز در خود جای داده که بازدید از آنها در ایام نوروز خالی از لطف نیست. سنگ نگاره های کوه ارنان سنگ نگاره های کوه ارنان، سنگ نگاره هایی بسیار کهن بر روی کوه ارنان در جنوب غربی یزد کنده کاری شده که مربوط به زندگی انسان در دوره حجر است. البته در مورد قدمت این نگاره ها دیدگاه های مختلفی وجود دارد و عده ای بر این نظرند که قدمت این نگاره ها به هفت هزار سال قبل از میلاد می رسد. این نگاره ها بر روی تخت سنگی بزرگ در سه بخش مانند سه پیکره نقش بسته و حکایت از رویارویی انسان با حیوان دارد. این نقش ها در دورانهای مختلف کشیده شده به طوری که در بالای تخته سنگ، انسانی بدون لباس در حال شکار حیوان و در پایین تخته سنگ، انسانی سوار بر اسب و انسانی در حال چراندن دام به همراه سگ گله دیده می شود که مربوط به دورانی است که انسان موفق به اهلی کردن حیوانات شده است. قلعه خورمیز بر روی تپه ای مشرف بر روستای خورمیز، قلعه ای از سنگ و خشت بنا شده که دارای شاهراهی در وسط بوده و مسیرهای دیگری از آن منشعب می شده و امکان دسترسی به اماکن مختلف قلعه را میسر می کرده است. این قلعه بنه نقل جامع مفیدی توسط هرمز بن انوشیروان ساخته شده است. درون این قلعه چاه مربع شکلی است که درون سنگ سیاه سخت به عمق 15 متر حفاری شده و همان چاهی است که سید رکن الدین حسینی در آن محبوس بوده است. امروز مردم محل آن چاره را "چاه صاحب الزمان" نامیده و مقدس و متبرک می دانند. رباط زین الدین کاروانسرایی خوش طرح و مستحکم در راه یزد به کرمان قرار دارد که نام آن رباط زین الدین است. این بنای آجری با دیوارهای بلند، برج دارد و اساسا در یک زمینه گرد طراحی شده است و طراحی آن به شماره های یک و پنج و 12 مورد احترام مذهب شیعه جعفری است، توجه شده است. در منابع تاریخی آمده که این بنا به دستور زین الدین گنجعلی خان ریگ حاکم کرمان و به امر شاه عباس صفوی در قرن 10 هجری قمری ساخته شده و اکنون به عنوان واحد اقامتی – گردشگری از آن بهره برداری می شود. حمام استهریج حمام سنتی استهریج مشتکل از دو حمام بزرگ و کوچک متعلق به اواخر دوره قاجاریه است. عمده مصالح به کار رفته در بنای مذکور، آجر و خشت است. حمام کوچک و بزرگ در سالیان اخیر به یکدیگر ملحق شده و پس از مرمت، اکنون به عنوان موزه مردم شناسی مهریز فعالیت دارد. منار مسجد جامع مهرپادین منار مسجد جامع مهرپادین، تک منار تاریخی از مسجد جامع مهرپادین است. با آنکه مسجد در قرون مختلف تحت مرمت قرار گرفته، اما مناره آن به همان صورت کهنه پابرجاست و بر آن کتیبه ای به خط نسخ نوشته شده که معلوم می کند سازنده آن "محفوظ بن محمد بن الحاج ... الدین علی" در قرن هشتم هجری است. خانه اخوان طباطبایی معماری خانه اخوان طباطبایی با سبک خانه های ساخته شده در دوره قاجار همخوانی دارد و بر گچبری ضلع جنوبی آن سال 1321 شمسی نگاشته شده است. بنای مذکور دو جبهه ای بوده و مساحتی قریب به 800 مترمربع دارد. هم اکنون این خانه پس از مرمت محل اداره میراث فرهنگی شهرستان مهریز است. آب قنات حسن آباد نیز از این خانه عبور می کند و صفای خاصی به این خانه تاریخی بخشیده است. چشمه غربالبیز غربالبیز نام چشمه ای تاریخی و بسیار کهن در اطراف مهریز است. در اطراف این چشمه آثاری به دست آمده که قدمت این منطقه را بیان می کند از جمله گودی هاون شکل در بالای چشمه که با دست کنده شده و سه برج مثلث شکل در کوه بالای چشمه با قدمت بیش از چهار هزار سال که معبد آناهیتاست و قبرهایی که از آن ظروف سنگی و اشیا و نشانه هایی از عصر ناهید پرستی و هزاران یادگار بزرگ زمان های بسیار دور بیرون آمده که همه حکایت از تاریخ کهن این ناحیه دارد. باغ پهلوان پور باغ پهلوان پور از بناهای تاریخی است که طبیعت و هنر معماری را در کنار هم به خود اختصاص داده است. قسمتهایی از این بنا در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده و بخش های دیگری از آن به دستور علی پهلوان بنا شده که قدمتی صد ساله دارد. زمستان خانه، کوشک، برج گلین حفاظتی، عمارت سرایداری، کارگاه ریسندگی سنتی و ... قسمت های دیدنی این عمارت است. قنات حسن آباد مهریز به صورت دائمی در این باغ جاری است و در آینده پس از مرمت های انجام گرفته به یک واحد گردشگری تفریخی مبدل خواهد شد. این باغ در سال 90 به عنوان یکی از 9 باغ ایرانی در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید. کوه ریگ کوه ریگ از تفرجگاه های زیبای مهریز و انباشته از ماسه های بادی در دامنه کوه است. ریگ های این کوه با تابش مستقیم نور خورشید گرم می شود و به یک جاذبه درمانی تبدیل می شود و بیشتر مردم برای درمان دردهای موضعی کمر و پا به این محل مراجعه می کنند. وجود یک آب انبار قدیمی و برج کبوتر در کنار آن از جاذبه های دیگر این منطقه است. روستاهای نمونه گردشگری مهریز چند روستای نمونه گردشگری را نیز در خود جای داده که از جمله آنها می توان به روستای سریزد اشاره کرد. این روستا دارای قلعه ای تاریخی و بی نظیر و دست نخورده متعلق به دوره سامانی است. قلعه دارای برج های سه طبقه، فضای مرکزی و اصلی و در ورودی با قابلیت باز و بسته شدن به شکل عمودی، آب انبار و ... است. این قلعه در مقایسه با سایر قلعه های منطقه از لحاظ مرتب بودن و سالم ماندنش بی نظیر است و به عقیده بسیاری، نمونه کوچکی از ارگ قدیم بم بوده که تا حدود 15 سال پیش مورد بهره برداری قرار می گرفته است. سوغات مهریز مهریز علاوه بر شیرینی های مخصوص یزد، در زمینه محصولات کشاورزی از جمله انار و پسته دارای شهرت خاصی است. مهریز در ایام نوروز از آب و هوای بسیار مطلوبی برخوردار است و جاذبه های طبیعی آن از جمله چشمه باستانی غربالبیز مملو از جمعیت است.

منبع  "خبرگزاری مهر"
برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات

غار دربند

• دسته بندی: قلعه

غار دربند

"دربند" منطقه سرسبز کوچکی است که در حدفاصل مسیر مهدیشهر به شهمیرزاد واقع شده و مهم ترین قابلیت گردشگری آن، آب و هوای مطبوع، طبیعت بکر و غار دربند است.

غار "دربند" در شیبی تند در کمرکش کوهی آهکی واقع شده است. این غار با 140 میلیون سال قدمت، از غارهای آهکی بزرگ ایران است که طول آن به حدود 150 متر می رسد.

حداکثر ارتفاع از کف غار 30 متر است.ستون های بزرگ استلاگتیت و استلاگمیت و دیواره های آهکی از جاذبه های این غار است.

برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات

کاروانسراها و قلعه های فارس

• دسته بندی: قلعه

کاروانسراها و قلعه های تاریخی استان فارس

کاروانسرای احمدی

کاروانسرای احمدی در کنار بازار وکیل، متشکل از قسمت اندرونی و بیرونی با تعداد زیادی حجره در دو طبقه و ایوان هایی با ستون های یکپارچه سنگی ، تزئینات کاشی کاری، صحنی با حوض مدور و خوش نقش، درهای چوبی و قدیمی و یک سنگاب ( ظرفی بزرگ که از سنگ سازند و در حیاط مساجد و تکایا جای دهند و در آن آب ریزند تا تشنگان از آب آن بنوشند) قدیمی است.

کاروانسرای روغنی

این کاروانسرا در کنار راسته اصلی بازار وکیل قرار دارد و از طریق دالانی با آن مرتبط است. این بنا دارای صحن در میانه و حجره هایی در اطراف آن، ازاره ( آن قسمت از دیوار اتاق و یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود) سنگی حجاری شده و تزئینات کاشی کاری است.

کاروانسرای سروی

کاروانسرای سروی در مرکز نی ریز قرار دارد و در قدیم کاروان های تجاری استان های کرمان، یزد، بندرعباس  و فارس ، در این کاروانسرا استراحت می کردند. کنار کاروانسرا حمام حاج محمدحسن به سبک حمام گنجعلی خان کرمان ، دارای ارزش تاریخی و معماری است.

کاروانسرای فیل

این بنا بین بازار شمشیرگرها و ترکش دوزها، در سمت غربی بازار وکیل قرار دارد و ورودی آن از طریق بازار شمشیرگرها است. طرح بنا مربع است و در هر ضلع آن هفت حجره و در هر زاویه ، یک حجره وجود دارد. درهای قدیمی و زیبای حجره ها اغلب برجاست.

کاروانسرای گمرک

این بنا بعد از کاروانسرای احمدی در بازار وکیل واقع شده و کارکرد اصلی آن در ارتباط با گمرک بود. پنجره های مشبک زیبا، ازاره سنگی ، حوضی با لبه و پاشویه سنگی سرخ از ویژگی های بناست.

کاروانسرای نی ریز

این کاروانسرا در مرکز شهر نی ریز قرار دارد. در گذشته کاروان های تجاری استان های کرمان، یزد ، بندرعباس و فارس که از این مسیر عبور می کردند ، در این کاروانسرا که به عنوان یک مرکز مهم تجاری مطرح بود، استراحت می کردند. در کنار این کاروانسرا حمامی به سبک حمام گنجعلی خان کرمان وجود دارد. این کاروانسرا و حمام هنوز بر جای هستند.

تپه ها و تل ها

تل ضحاک

در سه کیلومتری جنوب فسا ، تل خاکی قرار گرفته که مشهور به تل ضحاک است. این تپه طبق کارشناسی اروپاییان در بر گیرنده آثار پیش از قرن چهارم هـ. ق است. با کاوش های دانشمندان اروپایی در سال 1936 میلادی ، ظروف سفالین پیش از تاریخ و اعصار بعد از آن ، از این محل به دست آمد و بسیاری از لوازم زندگی بعد از اسلام نیز کشف شد که آبادی تپه را تا خلفای عباسی گواهی می دهد.

تل نعلکی

این تل در دو کیلومتری شمال روستای جلیان از بخش نوبندگان فسا ، قرار گرفته و آثار ماقبل تاریخ در آن یافت شده است. این آثار از آنجا که کاملاً صاف و هموار نشده اند ، به دوران قبل از حجر صیقلی نسبت داده می شوند. پیکان ها و کاردهای سنگی زیادی از دل این تپه به دست آمده که در موزه پارس در معرض نمایش است. نکته قابل توجه از حفاری منطقه جلیان این است که می توان ادغام ادوار دوگانه" حجر صیقلی" و "مفرغ" را در گورستان های پیش از تاریخ این منطقه مشاهده نمود. از دیگر تل ها و تپه های باستانی و تاریخی استان فارس می توان به تل سیاه ، نزدیک روستای فدشکویه با آثار ما قبل تاریخ و تل نخودی در حوالی کوشک قاضی و تپه های تیمارستان و گلستان و نعلکی در منطقه جلیان شهرستان فسا ، تل سیاه و تل اسکو و تل ریگی یا خسرویه از دوران ما قبل تاریخ در شهرستان داراب ، تل بابایی از اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی و تل باستانی و تل شاه نشین و تل لاله گون و تل پهلوانی و حاجی نوروز از دوران تاریخی در شهرستان اقلید اشاره نمود.

قلعه ها

قلعه اژدها پیکر

این قلعه که در سمت غرب شهر لار و بر بالای کوه واقع است، از دوران پیش از اسلام به جای مانده است. از آنجا که  فرم ظاهری بنا به شکل اژدهاست این قلعه چنین نام گرفته است. در مجاور قلعه بقایای چند اثر قدیمی از جمله سرداب ، مسجد ، حمام مقبره ، آب انبار، چاه و دولاب ( چرخ آب ، گنجه ی کوچک در دار که در دیوار تعبیه کنند) هنوز باقی است.

قلعه اس. پی. آر ( S.P.R)

به علت سوق الجیشی بودن منطقه نی ریز و قرار داشتن بر سر راه های کرمان ، یزد ، بندرعباس ، شیراز و اصفهان ، در جنگ جهانی اول نیروهای بیگانه انگلیس و هند، اقدام به ساخت قلعه ای از جنس سنگ ، خاک و ساروج تحت عنوان قلعه اس . پی ، آر ( پایگاه پلیس جنوب) در این شهر نمودند که آثار آن هنوز پابرجاست. اداره کل میراث فرهنگی فارس اقدامات لازم جهت تعمیر و ثبت  بنای تاریخی این اثر را در دست دارد.

قلعه برزو

در انتهای شرقی سروستان ویرانه های قلعه ای به صورت توده ای از خاک به چشم می خورد. قلعه برزو که در کنار قناتی به همین نام و آسیاب آبی متروکی قرار دارد ، توسط حصاری چهار گوش محصور بود که در چهار گوشه آن بقایای برج هایی دیده می شود. بیشتر سفال های سطحی قلعه مربوط به قرون میانه دوره اسلامی است.

سپید دژ

رو به روی تنگ کمان در شهرستان ممسنی ، آثار قلعه مستحکمی از سنگ و گچ بر فراز کوهی منفرد و مجزا وجود دارد که به نام سپید دژ یا قلعه سفید معروف است ، و از دوره ساسانیان باقی مانده . در گذشته  بالا رفتن و رسیدن به قلعه از چهار مسیر ممکن بود، اما امروزه تنها از راه " شتر خَسَب" می توان به آن رسید. بقایای  دیوار و قسمتی از دروازه سنگی و طاق ضربی سنگی قلعه هنوز باقی است ، و سنگ های نیمه تراش که در اصطلاح " باربر" نامیده می شود، در آنها به کار رفته است. سپید دژ تا دوره محمد شاه قاجار مورد استفاده بود. قلعه دری فولادی داشت که اکنون در امامزاده سید علاءالدین نصب شده و از این رو امامزاده " درب آهنین" لقب گرفته است.

قلعه گبری ( قلعه انگشت گبری)

در ارتفاعات شمالی سروستان موسوم به " کوه قلات " آثار قلعه ای به چشم می خورد که از سنگ و ملات گچ ساخته  شده است. نحوه ساخت و موقعیت مکانی، حاکی از آن است که خصوصیات تدافعی در این قلعه مد نظر بود. این قلعه شامل حصاری است که در چهار گوشه آن چهار برج قرار داشت. مجموعه ای از ساخت و سازهای این حصار ویران شده و بخشی از آن در زیرخاک مدفون است. در ضلع جنوبی این قلعه چاهی در میان صخره های سنگی حفر شده که مردم آن را پر از استخوان انسان می دانند. سطح زیادی از درون قلعه با سفال های نخودی رنگ پوشانده شده که ضخیم و دارای خطوط  موازی و هندسی کنده شده هستند و شن به عنوان ماده چسباننده در آن ها به کار رفته است. تاریخ این سفال ها بیشتر به قرون اولیه اسلامی باز می گردد. از نظر قدمت و کاربرد ، این مکان را می توان با قلعه هایی به همین نام در ارتفاعات فراشبند ، فیروزآباد ، قیر، استهبان ، چکاب کربال و ... مقایسه نمود.

از دیگر قلعه های به جا مانده در استان فارس باید به آثار قلعه رودبال در منطقه ایج از شهرستان استهبان از دوره هخامنشی ، قلعه ساسانی شهر ایزدخواست، قلعه آسپاس متعلق به دوران قبل از تاریخ واقع  در روستای آسپاس از شهرستان اقلید ، قلعه شهرآشوب در روستای شهرآشوب و قلعه حیاتی شهرستان اقلید از دوره اسلامی ، قلعه پرویزه در حوالی قریه اوز و قلعه گراض  بر فراز کوهی در مجاور شهر کنونی گراش، قلعه تبر و قلعه خورشید در جهرم، قلعه بهمن در روستای فورگ ، قلعه سنگ در منطقه پشت کوه و قلعه مزایجان داراب اشاره نمود.

بر فراز کوه های فارس ، آثار ویرانه هایی موجود است که آنها را بیشتر قلعه گبری می نامند، مانند قلعه گبری آباده بر فراز کوهی به همین نام ، قلعه گبری کوشکک آباده ، قلعه گبری سورمق و ... که عموماً از دوره ساسانی به جای مانده اند.

کتاب میراث فرهنگی استان فارس

زهره پری نوش - سایت تبیان

برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات

قلعه مهرپادین یزد

• دسته بندی: قلعه

قلعه مهرپادین یزد راوی تاریخ ایران قلعه تاریخی مهرپادین یکی از آثار باستانی باغشهر مهریز استان یزد است که بین جاده یزد ـ کرمان، در ۴ کیلومتری غرب مهریز و در مجاورت بافت قدیم محله مهرآباد قرار دارد. قلعه تاریخی مهرپادین یکی از آثار باستانی باغشهر مهریز استان یزد است که بین جاده یزد ـ کرمان، در ۴ کیلومتری غرب مهریز و در مجاورت بافت قدیم محله مهرآباد قرار دارد. این قلعه که از آن به عنوان سکونتگاه موقتی استفاده می شده، با مساحتی به طول ۱۶۰ و عرض ۱۴۸ متر با چشم اندازی زیبا در میان کشتخوان ها، باغ های میوه و زمین های زراعی واقع شده و تمام شهر را همچون نگهبانی هوشیار، تحت مراقبت خود داشته است. بنای مهریز قدیم را به مهرنگار، دختر انوشیروان ساسانی نسبت می دهند. در کتاب تاریخ یزد درباره این شهر چنین آمده است: پس از فوت شاه قباد، انوشیروان به تخت پادشاهی نشست. او از دخترخاقان تُرک ۲ فرزند پسر و دختر داشت که دخترش را مهرنگار نامید و یزد را به او بخشید. مهرنگار در یزد عمارت های بسیاری ساخت و در نزدیکی شهر، دهی معتبر بنا کرد و آن را مهرگرد نامید که اکنون به آن مهریجرد می گویند. مهرنگار در مهریجرد قناتی به نام مهرپادین بنیان کرد و در آنجا محله ای باشکوه به نام مهرآباد ساخت. درباره قدمت و دوره ساخت قلعه تاریخی مهرپادین، ۲ نظریه متفاوت مطرح است. برخی کارشناسان بر این گمان هستند که بنای مذکور متعلق به دوران صفوی است و گروه دیگر تاریخ بنای قلعه را مربوط به دوران حکومت آل مظفر (قرن ۸ هـ .ق) و همزمان با ساخت اَرسن (مجموعه) شهری مهرپادین می دانند. از طرفی روایتی در میان ساکنان قدیمی محل به این مضمون رواج دارد که پس از حمله مغولان به قصبه مهریجرد و کشته شدن تمامی مردم، تنها یک کودک زنده می ماند که سربازان مغول از کشتن او صرف نظر کرده و او را به اهالی قریه سریزد در نزدیکی مهریجرد تحویل می دهند. وی پس از طی سال های کودکی به قصبه خود بازگشته و برای جلوگیری از تکرار واقعه مذکور، قلعه ای عظیم با برج و بارویی بلند و خندقی عمیق می سازد؛ قلعه ای خشتی و باشکوه که تا همین دهه های اخیر، فعال و مسکونی بوده و هر کدام از اهالی در آن اتاقی برای خود داشتند و برای انبار کالا و نگهداری محصولات کشاورزی و آذوقه و دام از آن استفاده می کردند. البته این قلعه ظاهرا برای سکونت دائم ساخته نشده بود و فقط در مواقعی که احساس خطر می شد یا حمله ای صورت می گرفت، اهالی روستا آنجا را ترک کرده و با اموال باارزش خود، روزهای موقتی را درون قلعه سپری می کردند. در چنین مواقعی در روز به کمک دود و در شب به وسیله چیزی مانند چوب سوخته که مرتب در حال چشمک زدن است، برای کمک از قلعه های دیگر استمداد می طلبیدند. این قلعه دارای ۲ حصار و باروی دفاعی و ۹ برج مدور است. همچنین دورتا دور آن را خندقی عظیم احاطه کرده و فضاهای داخلی قلعه در ۲ حصار به ارتفاع حدودا ۵ / ۶ متر محصور شده است. هر دو حصار به صورت چینه ای از خشت و گل ساخته شده و بخش فوقانی آنها فرم و شکل کنگره ای دارد. برج های حصار درونی قلعه نیز با ارتفاع تقریبی ۵ / ۸ متر دارای تیرکش ها و روزنه هایی برای دفاع است. دسترسی به قلعه از جانب جنوبی امکان پذیر بوده و در ورودی، چوبی و ۲ لته است و با گل میخ های فلزی تزئین شده است. سردر ورودی دارای قوسی خوش فرم و نیزه دار است و ارابه های برجسته با نقوش هندسی در ۲ طرف آن دیده می شود. قسمت بالایی آن نیز دارای تیرکش و تزئینات چلیپایی است. در فاصله بین در اول (حصار بیرونی) و در دوم (حصار درونی) نیز فضای هشتی با پوشش ۴ بخشی وجود دارد که از فضای زیرین آن برای نگهداری کالا استفاده می شده است. پس از ورودی، شاه کوچه یا گذر اصلی قلعه وجود دارد که جهت آن شمالی ـ جنوبی است و ۳۰ / ۳متر پهنا دارد. کوچه ها و گذرهای فرعی قلعه نیز با عرضی حدود ۷۰ / ۱ متر در جهت شرقی ـ غربی ساخته شده اند. درون قلعه فضاهای گوناگونی از قبیل اصطبل، بخش مسکونی (شاه نشین و عام نشین)، انبار نگهداری کالا و فضای عمومی یا مذهبی به چشم می خورد. فضای شاه نشین یا ارباب نشین قلعه در مرتفع ترین بخش بنا (بالای فضای ورودی) قرار دارد و بر تمامی فضاهای داخلی و محوطه خارجی مشرف است. اتاق های اشکوب پایین برای نگهداری احشام و طبقه فوقانی برای سکونت و زندگی مردم بوده است. امکان دستیابی به طبقه بالایی نیز از طریق راه پله ای باریک و خشتی میسر می شود و فضاهای داخلی کاهگل شده اند و اندازه خشت های استفاده شده در ساختار کالبدی آنها ۲۳×۲۳ سانتی متر است. برج های داخلی قلعه ۲ اشکوبه است، پوشش اشکوب اول گنبدی و راه پله به سمت بالا به صورت مدور و مارپیچ است. در قسمت شرقی قلعه، چاه قنات عمیقی به چشم می خورد که احتمالا آب مورد نیاز قلعه از این مکان تامین می شده است. با این که قلعه خشتی مهرپادین سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده، ولی متاسفانه از زمان ثبت تا امروز مرمت مناسبی به خود ندیده و به حال خود رها شده است. هرچند در سال های گذشته برخی اقدامات جزئی مرمتی و حفاظتی در بنا صورت گرفته که با توجه به نیازهای مرمتی و اهمیت بنا بسیار کم و ناچیز است به طوری که عدم حفاظت اصولی از بنا باعث شده که برخی مردم منطقه از اتاق های آن برای نگهداری از حیوانات خود استفاده کنند.

امیر ترقی نژاد

روزنامه جام جم ( www.jamejamonline.ir )

برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات

قلعه های پر رمز و راز

• دسته بندی: قلعه

قلعه پر رمز و راز

نویسنده: لیلا حسین زاده




 

« نارین قلعه» دومین بنای بزرگ خشتی دنیاست که در میبد یزد قرار گرفته و افسانه های زیادی درباره اش شنیده می شود
ساخته دست دیوهاست؛ چاه مربع شکلی در آن وجود دارد که اگر گوش هایتان را خوب تیز کنید، صدای چرخ الماس را در آن می شنوید؛ راه های مخفی زیادی در گوشه و کنار آن وجود دارد؛ خیلی ها را سال ها پیش در سیاهچاله های آن حبس کرده اند و هنوز هم صدای آنها به گوش می رسد! فکر می کنید این مکان اسرارآمیز کجاست؟ چقدر با شما فاصله دارد؟ اینجا « نارین قلعه» است؛ قلعه ای کاملاً خشتی اما اسرارآمیز در میبد یزد؛ قلعه ای که حرف ها و روایت های زیادی درباره آن بین محلی ها شنیده می شود. بعضی ها می گویند در این قلعه یک چاه پر از طلا وجود دارد؛ عده ای دیگر هم می گویند دیوی به نام دال از طرف حضرت سلیمان (ع) مأمور شده این قلعه را بسازد! تعجب نکنید، درباره نارین قلعه تا دلتان بخواهد حرف و حدیث سر زبان ها افتاده اما شاید همه این حرف و حدیث ها به خاطر معماری عجیب و شگفت انگیز این بنا باشد که باعث شده داستان های زیادی درباره این قلعه به وجود بیاید.
نارین قلعه قدمتی 3 هزار ساله دارد و در شهرستان میبد در 50 کیلومتری شمال غربی یزد قرار گرفته. ملحی ها به جای نارین قلعه به آن نارنج قلعه می گویند اما درباره اینکه چرا اسم آن را نارنج قلعه گذاشته اند، روایت های متفاوتی وجود دارد؛ بعضی ها می گویند به خاطر رنگ آفتاب است و بعضی دیگر هم معتقدند به خاطر رنگ آتش!
نارین قلعه هم مثل بزرگ ترین بنای خشتی دنیا- خانه خشتی حاج علی آقا در کرمان- کاملاً از خشت و گل ساخته شده؛ با این تفاوت که درباره این قلعه راز و رمزها و افسانه های زیادی وجود دارد. با گذشت 3 هزار سال از عمر این بنا، نارین قلعه هنوز هم پابرجا و مستحکم است. این قلعه در دوره های مختلف تاریخی بازسازی شده و هر کدام از تعمیرات هم روی مرمت های قبل قرار گرفته اند؛ همین موضوع، ادامه کاوش ها را برای باستان شناسان مشکل کرده است. ذات الله نیکزاد- مدیر پایگاه پژوهشی و معاون حفظ و احیا و مرمت بناهای تاریخی یزد- درباره نارین قلعه می گوید:« سلسله های پادشاهی مختلفی در این قلعه حکمرانی کرده اند و هرکدام هم بنا به دوره و سلیقه شان تغییراتی در آن داده اند. به همین خاطر است که اگر شما از قلعه بازدید کنید، با مصالح، نوع ساخت و خشت های متفاوتی مواجه می شوید. نارین قلعه در آن زمان به سه قسمت کهن دژ، شارستان و ربض تقسیم می شده.
ربض به آن قسمت هایی از روستا و پیرامون شهر گفته می شد که روستاییان در آن کشاورزی می کردند. شارستان هم محدوده و هسته اصلی شهر بود که شامل محله های مختلف می شد. اما مهم ترین قسمت شهر میبد در آن زمان کهن دژ بود که مرکز حکمرانی و مدیریت شهر بود.»
به گفته نیکزاد، این قلعه در بالاترین قسمت شهر میبد واقع شده؛ آن هم به دلایل استراتژیکی، دفاعی و حفاظتی ای که آن زمان سازندگان قلعه در نظر گرفته اند. در حقیقت نارین قلعه در محلی واقع شده که بر تمام مناطق اطرافش تسلط داشته؛ طوری که دیده بانان این قلعه خشتی به محض نزدیک شدن هر جنبنده ای به قلعه از ماجرا باخبر می شدند.

قلعه ای فتح نشدنی
 

« سازندگان این بنا با بهره گرفتن از مزیت های زمین و توپوگرافی خاص در آن زمان، قلعه را روی یک محل مرتفع ساختند. الان این قلعه درست در وسط شهر قرار دارد. وقتی از قلعه پایین می آیید، زمین به ناگهان یک افتادگی شدید پیدا می کند.» اما معماران قلعه فقط به ساختن قلعه روی یک مکان بلند اکتفا نکرده و از یک شیوه حفاظتی دیگر هم استفاده کرده اند؛ کندن خندق. به همین خاطر است که دور تا دور نارنج قلعه خندقی گود و عمیق کنده شده است که از هجوم دشمنان به قلعه جلوگیری می کرده؛ به این صورت که اگر ساکنان قصر می خواستند از قلعه خارج شوند، دروازه اصلی شهر که با دو زنجیر به دو طرف در متصل بود، پایین آورده می شد و روی خندق می افتاد، بعد زنجیرها به سمت بالا کشیده می شد و پل متحرک از روی خندق برداشته می شد؛« در حال حاضر این خندق، تبدیل به باغ زیبایی شده و بین اهالی به باغ خندق معروف است.»

ساختمانی تو در تو
 

ساختار بدنی یک حلزون را در ذهنتان مجسم کنید؛ بنای نارین قلعه هم مثل آن تو در تو ساخته شده؛ « این قلعه از پنج حصار تو در تو تشکیل شده. در واقع طبقات تشکیل دهنده قلعه، از هم تفکیک نشده اند. آنها با یک سطح شیب دار تا محدوده شاه نشین از پنج دربند تشکیل شده اند. هر دربند هم دروازه ای دارد.»
نارین قلعه به دو قسمت تقسیم می شود؛ بخش مردم نشین و بخش حاکم نشین. بخش مردم نشین این قلعه وسعت بیشتری دارد؛ یعنی چیزی حدود 2 هزار متر مربع؛ البته این قسمت به بخش های کوچک تری مثل انبار، بازارچه، مسجد، حمام، خانقاه، محله های مختلف و غیره هم تقسیم می شده.
بخش حاکم نشین قلعه هم طوری ساخته شده که چشم اندازش رو به میبد است.بخش حاکم نشین روی یک صفه بزرگ ساسانی ساخته شده است؛ « صفه یک حجم بزرگ از خشت های بزرگ است که حالت تختگاه را درست می کند. در داخل قلعه، فضاهای مختلفی وجود دارد. به جز شاه نشین، فضاهایی هم به لشکریان اختصاص داشته که به آنها خدمات می داده.»

خاک رس محکم
 

سال ها از عمر این قلعه باستانی می گذرد و در این مدت بارها مورد بازسازی قرار گرفته است. اگر وارد قلعه بشوید آجرهایی با اندازه های گوناگون در قسمت های مختلف آن می بینید؛ « فضاهایی در قلعه وجود دارند که در دل خاک کنده شده اند و اصطلاحاً به آنها بوکن می گویند. ضخامت دیواره های قلعه هم اندازه های مختلفی دارد و بین 1 تا 1/5 متر است.»
شاید باورش سخت باشد اما نارین قلعه روی خاک رس بنا شده و برای ساخت آن هیچ پی و زیربنایی کنده نشده است؛ اما نکته عجیب اینجاست که خاک رسی که این قلعه روی آن بنا شده، به سختی سنگ است. البته خاک میبد یکی از مرغوب ترین خاک رس ها را برای سفالگری دارد و از نوع مرغوبی است؛ « خاک میبد بسیار مرغوب است و شاید یکی از دلایلی که تا به حال این قلعه که از جنگ ها جان سالم به در برده همین باشد.
قلعه چهار برج نگهبانی هم دارد و به جز قسمت های معدودی که قابل مشاهده است، بقیه قسمت ها هنوز ناشناخته مانده اند و تا به حال هیچ کاوشگر و باستان شناسی نتوانسته کل قسمت های این کهن دژ 14 هزار متری را رمزگشایی کند».

دیوها، چرخ الماس و چاه مربع
 

درباره نارین قلعه هم مثل بقیه بناهای تاریخی و باشکوه کشورمان افسانه های زیادی وجود دارد؛ تعدادی از بومیانی که در نزدیکی این قلعه زندگی می کنند معتقدند که این قلعه به دستور حضرت سلیمان (ع) توسط دیوها ساخته شده است. مدیر پایگاه پژوهشی و معاون حفظ و احیا و مرمت بناهای تاریخی یزد در این باره می گوید:« حضرت سلیمان (ع) ، به انجام کارهای خارق العاده مشهور است؛ کارهایی که از عهده بشر خارج است.
یکی از افسانه هایی که درباره نارین قلعه بین عامه مردم وجود دارد این است که حضرت سلیمان (ع) به یکی از دیوها به نام دیو دال دستور می دهد در مستحکم ترین و بلندترین مکانی که پیدا می کند، این قلعه را بسازد. دیو دال هم آن را روی این پشته گلی می سازد. یکی دیگر از افسانه هایی که در مورد این قلعه وجود دارد، به یک چاه مربوط می شود؛ یک چاه قدیمی که برخلاف شکل متداول چاه های دیگر به شکل مربع کنده شده. به این چاه در یزد، گوری یا چاه زرتشتی می گویند که بیشتر در شهرستان ها حفر می شده؛ چاهی که دهانه آن در محل دربند ارگ است.
مردم محلی می گویند اگر کسی که دارد از کنار این چاه افسانه ای رد می شود، گوش هایش را خوب تیز کند، صدای چرخش الماس را خواهد شنید. آنها می گویند همه حاکمان پیشین قلعه گنج هایشان را در این چاه حفر کرده اند.
یک عده دیگر هم می گویند این چاه، سیاهچال و یک زندان است که زندانی ها را درون آن زندانی می کردند. اما جدای از این افسانه، به نظر می رسد که این چاه مربع شکل توسط افرادی بی تجربه حفر شده؛ چرا که کندن چاه به شکل دایره خیلی کم هزینه تر از شکل مربع است. در چاه های مربعی شکل، چاه کن به صورت ایستاده آن را می کنده. اما در چاه های گرد، مقنی دو زانو چاه را حفر می کرده.»
اما افسانه های موجود درباره این قلعه باستانی به همین جا ختم نمی شوند چون بومیان این منطقه می گویند در نارین قلعه راه های مخفی زیادی وجود دارد که از قصر به کیلومترها دورتر از شهر کشیده شده اند. اما هنوز هیچ راه مخفی ای در این قلعه کشف نشده است.

کهن دژ افسانه ای
 

از نارین قلعه در دوره های مختلف تاریخی، به عنوان ارگ حکومتی یا دژ نظامی استفاده می شده
افسانه ها و حکایت های قدیمی زیادی درباره این قلعه افسانه ای شنیده می شود. بر اساس یکی از این افسانه ها قلعه در زمان کیومرث بنیانگذاری شده و انسان ها ابتدا از راه آب و دریا به آن پا گذاشته اند. طبق یک افسانه دیگر هم نارین قلعه همان دژ سفید شاهنامه است. گرچه هیچ مدرکی برای اثبات این ادعاها وجود ندارد. مشخص است که نارین قلعه میبد یکی از قدیمی ترین سندهای تاریخی و شهرسازی این منطقه به شمار می رود.

منبع:هفته نامه همشهری سرنخ، شماره 57
برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات

عصر فلز در قلعه گبری

• دسته بندی: قلعه

عصر فلز در قلعه گبری
نصیر اسکندری، حجت دارابی، جواد حسین زاده، اکبر عابدی


بررسی و مطالعه ماکت خانه در لایه های فرهنگی تپه های باستانی نشان می دهد که قدیمی نمونه از چای اونو در ترکیه بدست آمده است که قدمت آن به هزاره هفتم قبل از میلاد برمی‌گردد. تاکنون ماکت خانه از چهار محوطه پیش از تاریخی در ایران شناسایی شده است. قدیمی ترین نمونه این داده فرهنگی در ایران که مربوط به هزاره ششم ق.م است توسط باستان شناس ژاپنی ماسودا از تپه سنگ چخماق بدست آمد.

نمونه دیگر مربوط به هزاره سوم و توسط علی حاکمی از کاوش های شهداد نمایان گشت. بحث مورد نظر در این نوشته، دو سفال چند رنگ مکعبی شکل است که یکی توسط دکتر طلایی از کاوش های علمی سگزآباد در لایه های دوره آهن I بدست آمد و دیگری از بررسی سطحی محوطه قلعه گبری دلیجان شناسایی شد که توسط نگارندگان در سال 1388 صورت گرفت. با توجه به فرم و شکل این دو سفال می توان کارکرد ماکت خانه را برای آنها قائل شد. با توجه به یافت شدن دو ماکت خانه سفالی چند رنگ از دو محوطه استقراری مربوط به هزاره دوم ق.م در فلات مرکزی به احتمال می توان گفت که این سنت در این دوره در فلات مرکزی رایج بوده است.

http://anthropology.ir

برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات

قلعه گبری وآتشکده جهرم

• دسته بندی: آتشکده

جهرم
از شهرهای بسیار قدیمی ایران است که نام قبلی آن گهرم بوده‌است. فردوسی در شاهنامه از آن در عصر ساسانیان یاد کرده و نام دلاور ایرانی یعنی گهرم بر آن نهاده‌است. هم چنین در تاخت و تاز اسکندر از جهرم نام برده می‌شود و این شهر را در عصر پادشاهی بهرام گور دشتی بی آب می‌خواند. جهرم یا گهرم به معنی جای گرم است. به استناد نوشته‌های استخری، ابن بلخی و حمدالله مستوفی، جهرم قلعهٔ بزرگ، معروف به خورشه و خورشاه داشت که فاصله آن تا شهر، پنج فرسخ بود. بانی این قلعه، خورشه، عامل خلفای بنی‌امیه در جهرم بود. این قلعه بعدها به همت خواجه نظام الملک وزیر مشهور سلجوقیان تعمیر و مرمت شد. در نهایت پس از پیروزی اعراب این شهر را جهرم خواندند. یکی از جنگهای اعراب و ایرانیان و شاید آخرین آن در این شهر واقع گردید که تعداد کشته‌ها آنقدر زیاد بوده که کوهی در غرب جهرم محل این درگیری به کوه شهدا معروف شده‌است و دره‌ای نیز به نام دره لاشه (جسد) معروف گردیده‌است


مکان‌های دیدنی و تاریخی
مسجد جامع جهرم از آثار دوره صفوی آتشکده قدمگاه که در جنوب شهر جهرم روی تپه‌ای باصفا دیده می‌شود. این آتشکده بر تمامی شهرستان جهرم مشرف است و از جمله آثار باستانی و دیدنی منطقه به شمار می‌یند مقبره جاماسب حکیم نیز از دیگر جاذبه هی تاریخی منطقه‌است که به دوره ساسانی مربوط می‌شود
بزرگ‌ترین غار دست ساز جهان که بنام سنگ‌شکن معروف است در این شهر قرار دارد غار ورا نیز از دیگر جاذبه‌های طبیعی جهرم است قبر باربد از موسقیدانان بزرگ دوره ساسانی
بازار جهرم
کوه‌های دیدنی بنیز، چاتیز، اونار و غیره
قلعه باستانی معروف به قلعه گبری که بر روی یک کوه کوچک ما بین دو کوه بزرگ قرار دارد.از عجایب قلعه گبری چاه این قلعه‌است که در سنگ کوه حفر شده است
چشمه‌ای در کوه معروف به دوغوره
ویکی‌پدیا

برچسب‌ها: آتشکده, قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات

قلعه گبری ها

• دسته بندی: قلعه

تلاش ما ایرانیان برای حفظ و بازیابی هویت ایرانی خود ، واکنشی طبیعی جهت جلوگیری از نابودی هویت غنی ایرانی ماست . هویت ایرانی ، لایه لایه است و ریشه در تاریخی چند هزار ساله دارد .

به نظر می آید پرداختن به هویت ایرانی و کشف پیوندهای انسان ایرانی با موطن و پیشینه اش ، میتواند در بسط اخلاق و فرهنگ در این سرزمین اثر گذار باشد و ایرانی بهتر را برای ما رقم بزند .

در ادامه بازدید از مناطق دیدنی شهرستان کلات ، پس از ترک آبشار قره سو ،

به سمت روستای سررود که در فاصله 35 کیلومتری کلات به سمت مشهد بود حرکت کردم یعنی پس از طی 6 کیلومتر دیگر به این روستا رسیدم .

در حقیقت سررود در کیلومتر 110 جاده مشهد – کلات بعد از شهر زاوین در سمت چپ جاده قرار دارد . این روستا با 850 نفر سکنه در بخش زاوین شهرستان کلات قرار گرفته .

منطقه سررود یکی دیگر از مناطق ییلاقی شهرستان کلات میباشد که علاوه بر باغات و رودخانه پر آب دو امامزاده نیز در آن وجود دارد که مردم منطقه اعتقادات خاصی به آنها دارند .

ساعت 17 به سررود رسیدم . اگه حقیقتش را بخواهید اصلا" نمی دانستم که در این منطقه همچین قلعه ای وجود دارد

و در ابتدا قصد داشتم به ابشار ارتکند سری بزنم ولی بخاطر نزدیک بودن به غروب آفتاب از دیدن آن صرف نظر کردم و به بازدید این قلعه اکتفا کردم.

در همان ابتدای ورود به روستا ، قلعه گبری ها یا بقول محلی ها قلعه سوراخه کاملا" مشهود بود که بصورت سوراخهایی ریز از دور دیده میشد . پس از پارک اتومبیل ، به سمت قلعه راهی شدم

با نیم ساعت پیاده روی و پس از گذر از عرض یک رودخانه و همچنین با عبور از مزارع و کشتزارهای زیبا به نزدیکی قلعه مذکور رسیدم . خلوتی ، سکوت منطقه و هیبت ترسناک قلعه و تنها بودنم ، ترسی عجیب وجودم را فرا گرفته بود .

پس از بازدید قلعه و در مسیر برگشت به گورستانی قدیمی ( مربوط به زرتشتیان ) برخورد کردم که از شواهد پیدا بود عده ای بخاطر پیدا کردن گنج ، بخشی از گورستان را زیر و رو کرده بودندو تکه هایی از استخوان و کوزه در آنجا دیده میشد که با پرس و جو از طریق چوپان جوانی که آن نزدیکی بود حدس مرا تبدیل به یقین کرد .

وجود همین گورستان ، گویای قدمت تاریخی این مکان بود . این نکته نیز حائز اهمیت است که بعد از شکست ساسانیان از اعراب ، گروه زیادی از زرتشتیان از غرب ایران که مرکز اصلی دین زرتشت بود .

جهت حفظ دین خود به نواحی شرقی ایران آمدند . چنانچه یزدگرد سوم هم بعد از شکست به نواحی شرقی گریخت و در مرو کشته شد و نام سبد کوه یا سپید کوه به خاطر حضور گسترده زرتشتیان به هزار مزکت یعنی جایگاه هزار پیشوا تغییر نام پیدا کرده بود .

که البته پس از گسترش اسلام دوباره به هزار مسجد تغییر نام داد . قلعه یا خانه گبری ها در روستای سررود نیز موید حضور زرتشتیان در این منطقه میباشد

آبشار زیبای ارتکند نیز در فاصله 15 کیلومتری این روستا قرار دارد که بخاطر تاریکی هوا و کمبود وقت دیدن آن را به زمانی دیگر موکول کردم و بسمت مشهد حرکت کردم .

ماخذ : کتاب سیمای گردشگری کلات نادری نوشته شعبانعلی فرهمند

http://forum.gigapars.com/

برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات

غار قوری قلعه

• دسته بندی: قلعه

چهار آبشار؛ نهان در عمق دوهزار متری غار قوری قلعه

 

در عمق دو هزار و 700 متری غار 65 میلیون ساله قوری قلعه چهار آبشار به ارتفاع 10 تا 12 متر وجود که در این عمق وجود چنین آبشار زیبایی.....

 

 همیشه آبشارها را روی زمین دیده ایم اما باور وجود چهار آبشار بزرگ در عمق 2700 متری زمین سخت است در حالیکه در غار قوری قلعه روانسر در کرمانشاه چهار آبشار در اعماق زمین جاری است که این ویژگی، این غار را با سایر غارهای مشابه متمایز می‌کند.
به گزارش خبرنگار مهر در روانسر، در عمق دو هزار و 700 متری غار 65 میلیون ساله قوری قلعه چهار آبشار به ارتفاع 10 تا 12 متر وجود که در این عمق وجود چنین آبشار زیبایی باورپذیر نیست و هر بیننده‌‌ای را مسحور خود خواهد کرد.

البته نباید عجول بود چون تاکنون این قسمتهای غار آبی قوری قلعه که بزرگترین غار آبی آسیا و طولانی ترین غار آبی ایران است به روی عموم باز نشده است اما بی شک هرکس پایش به آنجا برسد مدهوش قدرت خالق هستی خواهد شد.

 

قوری قلعه هم اکنون به عنوان یکی از مطرح ترین جاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاه و غرب کشور محسوب می‌شود و طبق نظر کارشناسان بزرگترین غار آبی آسیا و طولانی‌ ترین غار آبی ایران است.

روستایی به همین نام در نزدیکی این غار قرار دارد که در ایام قدیم اطراف این روستا را قلعه‌های مختلفی در بر گرفته که شکل یکی از این قلعه‌ها شبیه قوری بوده است به همین دلیل نام این روستا و این غار به قوری قلعه نامگذاری شد.

در روایتی دیگر، اینکه چرا روستا و غار را قوری قلعه نامیده اند به دوره ساسانیان باز می‌گردد. درآن دوره دژی بزرگ و مستحکم بنا شد که هم اکنون نیز آثاری از آن به جای مانده است، این دژ به جهت بزرگی بعدها از سوی کرد زبانان آن منطقه به "گورا قلا" نامیده شد.

کلمه گورا در زبان کردی به معنای بزرگی و قلا به معنای قلعه یا دژ است، در اثر گذشت زمان این نام به تدریج تغییر کرده و به نام‌های "گوری قلا"و در آخر به "قوری قلعه" معروف شده است.

بعدها پس از ساختن آبادی در کنار دژ همان نام یعنی قوری قلعه به روستا اطلاق شد، از طرفی چون نزدیکترین محل سکونت به غار همین ده است؛ بنابر این اسم غار را نیز قوری قلعه گذشتند.

قوری قلعه از زیباترین و با ارزش ترین غارهای آبی جهان با 65 میلیون سال قدمت

در سالهای 1355 تا 1356 گروهی از غارشناسان و جانورشناسان انگلیسی و فرانسوی در حالی که برای یافتن پستانداران از جمله خفاش در 80 کیلومتری کرمانشاه و در کوهستانهای پوشیده از جنگل پاوه و اورامانات تلاش می‌کردند، این غار را کشف کردند.

 

 

آنها 620 متر از عمق غار را طی کردند و به نقطه ای که آب همسطح سقف غار بود رسیدند و با تصور اینکه این نقطه انتهای غار است، بازگشتند، البته بنا به اظهار برخی از مسئولان محلی، روستاییان این غار را در سالیان پیش از این  شناسایی کرده بودند.

با تشکیل کمیته غارنوردی در کشور و پس از پنج سال تحقیق و مطالعه یک گروه غارشناسی توانست در سال 1368 در مرحله اول به عمق 2030 متری و سپس در مرحله دوم به عمق 3140 متری غار دست یابد. اعضای این گروه برای رسیدن به این عمق، حدود 12 کیلومتر مسیرهای پیچ در پیچ غار را پیموده و نقشه برداری کردند. دستیابی به این عمق، غار قوری قلعه را به عنوان بزرگترین غار آبی آسیا و طولانی ترین غار آبی ایران معرفی کرد.

به گفته کارشناسان قدمت این غار که از آهک "تروراسیک" و "کرتاسه" تشکیل شده و به 65 میلیون سال قبل و به دوره دوم زمین شناسی باز می‌شود.

این غار در طول تاریخ به عنوان جان پناهی امن و دور از دسترس مورد استفاده قرار گرفته که کشف آثاری همچون کاسه، بشقاب و تعدادی ظروف و سکه از دوران "یزدگرد سوم"، حاکی از قدمت و استفاده از آن در دوران باستان است.

 

 قوری قلعه، شگفت انگیز ترین غار آبی آسیا

بعد از گذر از دالان ورودی غار اولین مکان وسیعی که وجود دارد به "تالار مریم" نامگذاری شده است. این محوطه همانند دریاچه وسیعی است که گرداگرد آن را قندیل‌هایی بسیار زیبا با اشکال مختلف فراگرفته است. این قندیل‌ها که هر یک اشکال خاصی را تداعی می‌کنند دلیل اصلی نامگذاری هر قسمت از این غار شده که به عنوان مثال وجود قندیلی به شکل حضرت مریم دلیل نامگذاری اولین تالار این غار به نام تالار مریم شده است.

 

 

علاوه بر این در داخل غار و بر روی سینه داخلی آن می‌توان به صورت طبیعی و بدون دخالت انسان آثار دیگری همچون فردوسی،‌ امیرکبیر، بابانوئل، شیرسنگی، ماهی، مارکبری، قارچ، برج پیزا، نیم رخ شیر، فیل، قلب، گل کلم، بستنی، کشتی، گردن غاز، آبشار، لاک پشت، نام حضرت محمد (ص) و نیز ماکت شهر پاوه را مشاهده کرد.

در عمق هزار متری غار تالاری وجود دارد که زیباترین حوضچه آبی جهان در آن توجه همه را به خود جلب می‌کند.

در این محوطه قندیل‌هایی به شکل پرده ای وجود دارد که با دست زدن به هرکدام از آنها صدایی شبیه یکی از آلات موسیقی به گوش می‌رسد به همین دلیل این محوطه را "تالار بتهوون" نامگذاری کرده اند.

درعمق هزار و 500 متری غار، تالار عروس قرار دارد که زیبایی آن قابل توصیف نیست، جنس سنگهای این محوطه از کریستال سفید و براق است و اگر کسی بخواهد از روی آنها گذر کند جای پای او در این قسمت باقی می‌ماند.

از سقف این محوطه قندیل‌هایی شبیه میله خودکار که جنسشان از رسوبات آهکی و حالت کریستال است به ارتفاع دو تا هشت متر پایین آمده است، این قندیل‌ها آنقدر نازک و شفاف است که با زدن یک دست هشت متر از آن فرو می‌ریزد.

 

 

در بخش دیگری از این غار تونلی با نام "تونل برزخ" وجود دارد که به وحشتناکترین مکان این غار معروف شده است، طول این تونل 220 متر است که با عرض سه متر نیمی ‌از آن را آب فراگرفته است.

البته محوطه‌هایی که ذکر آن رفت، قابل بازدید برای عموم نیست و هم اکنون تنها 500 متر از این غار آماده سازی و نورپرداری شده و قابل بازدید است.

 

قوری قلعه، زیستگاه نادرترین خفاش دنیا

به گفته کارشناسان ژرفای این غار زیست گاه گونه ای نادر از خفاشان با نام خفاش "گوش موشی" است که باعث توجه بسیاری از جانورشناسان دنیا شده اما به غیر از این گونه خفاش تاکنون گونه دیگری از حیات جانوری در غار یافت نشده است.

اما کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که اطلاعات موجود نشان می‌دهد که تا قبل از تبدیل شدن این غار به یک غار نمایشی جمیعت قابل توجهی از مهره داران غارزی مانند خفاش‌ها و سمندر خال زرد در آن می‌زیسته اند.

 

قوری قلعه، غاری برای تمام فصول

درجه حرارت این غار از هفت درجه زیر صفر تا 11 درجه بالای صفر متغیر است، رطوبت نسبی آن 89 درصد است که این  شرایط باعث شده در تمام فصول سال گردشگران به راحتی بتوانند از آن بازدید کنند.

 

 قوری قلعه، یکی از هفت اثر طبیعی ملی ایران 

این غار در دامنه کوه شاهو و در یکی از کوهستانی ترین مناطق ایران واقع شده است. دره ای که غار قوری قلعه در آن قرار دارد از زیباترین دره‌های استان است که از ویژگی‌های جنگلی خاص و چشمه سارهای بی شمار با چشم اندازهای حیرت انگیز و جذاب برخوردار است.

وجود جنگل‌های متراکم با گونه‌های بلوط، انجیر کوهی، آلبالوی کوهی، بادام وحشی و حیواناتی چون گرگ، روباه، خوک، خرگوش، کل و بز در اطراف این غار، زیبابی خاصی به آن بخشیده است.

 

 

این غار به همراه جنگلهای زیبای بلوط  اطراف آن دارای پتانسیلی بی نظیر در جذب توریست‌های داخلی و خارجی است به همین دلیل قوری قلعه به عنوان یکی از هفت اثر طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است.

علاوه بر همه این‌ها، این منطقه دارای ارزش تاریخی زیادی نیز می‌باشد، بقایای قلعه ای مربوط به دوران ساسانیان در نزدیکی غار وجود دارد و نیز 30 شی باستانی از جمله بقایای جمجمه انسان و سفالهای پیش از تاریخ در این جا کشف شده است.

این غار علاوه بر گردشگران که برای تفریح مراجعه می‌کنند مکان مناسبی برای غارنوردان، پژوهشگران، زمین شناسان و گروه‌های دیگر است.

با آماده سازی زیرساخت‌های لازم برای جهانگردان، استان کرمانشاه می‌تواند با دارا بودن آثاری همچون تاق بستان، کوه و سنگ نوشته بیستون،‌ نیایشگاه آناهیتا، صخره فرهاد تراش، غار قوری قلعه، شهر هزار ماسوله پاوه و سراب روانسر و چند نقطه دیگر به قطب گردشگری بین المللی تبدیل شود.

 

 

گردآوری: گروه خبر چهل پنجره

منبع: mehrnews.com

برچسب‌ها: قلعه

نوشته : داریوش

تاریخ: یکشنبه سی و یکم اردیبهشت 1391

 آرشیو نظرات