درمهر زین آباد تفت

یکی دیگر از قنات‌هایی که مردم زین‌آباد از آبش، بهره می‌برده‌اند، قنات «مرزبانی»، نامیده می‌شود. این قنات آن‌گونه که معاونت گفت، به همت و با هزینه‌ی مرزبان ظهراب، از سرچشمه تا روستای مبارکه، حفر شده است. اما به درخواست حاکم دولتی که در زین‌آباد بوده، مرزبان ظهراب، نیمی از این آب را به زین‌آباد می‌دهد و راه قنات از مبارکه به زین‌آباد هم کشیده می‌شود.
البته یک راه قنات دیگر هم به زین‌آباد می‌رسد که این روزها هم خشک است و هم ویران شده است.

 

از درخت سرو و قنات که بگذریم به آتشکده و مدرسه‌ی زین‌آباد می‌رسیم. اگر از در مشترک، وارد شویم، مدرسه در سمت راست است. این مدرسه همان‌گونه که بر تابلوی بالای سرش می‌توان دید از دهش انجمن ایرانی‌بمبئی در سال ١٢٩٨، ساخته شده است. مدرسه‌ای که دختران و پسران زین‌‌آبادی، تا پایان دوره‌ی دبستان را در آن می‌گذرانده‌اند.

 

 

 گویا این مدرسه تا دهه‌ی ٤٠ خورشیدی باز بوده و پس از آن، در پی کوچ و مهاجرت اهالی زین‌آباد، آن‌گاه که شمار اهالی و دانش‌آموزان، کاهش یافته، تعطیل شده است. از آنجایی که دیگر این مدرسه، کاربری پیشین خود را ندارد، توسط اهالی مرمت شده و از آن به‌عنوان پذیرشگاه، استفاده می‌شود.
آتشکده و مدرسه در دل هم و در کنار هم هستند. بنابر گفته‌ی «جهانگیر مهربانی»، آتشبند آتشکده‌ی زین‌آباد، در گذشته، آن روزها که هنوز درهای مدرسه باز بود، دانش‌آموزان پیش از رفتن به کلاس به آتشکده می‌آمدند، نیایش بامدادی می‌خواندند و سپس به کلاس و به سراغ درس و کتاب می‌رفتند.

آتش‌های سپند آتشکده‌ی زین‌آباد، پشت همان دری هستند که جهانگیر مهربانی در برابرش ایستاده است.

 

آتشکده‌ی زین‌آباد یک اتاقک کوچک است که آرام و آسوده می‌توان در آن، دست به نیایش برداشت و ساعتی را از همه‌ی نگرانی‌ها، دور شد.

 

 

البته این آتشکده با بسیاری از آتشکده‌ها که تاکنون دیده‌ایم، متفاوت است، چون آتش سپند(:مقدس) آن را نمی‌توان دید. آتش به دور از چشم‌ها، درون اتاق آتش است. بنابر گفته‌ی جهانگیر مهربانی، چهار گونه آتش درون اتاق آتش نگهداری می‌شود.
سه‌تا از آتش‌ها، درون آتشگاهی گلی نگهداری می‌شوند، هریک از آتش‌ها به گونه‌ی جداگانه، پرستاری می‌شود. در این میان یکی از آتش‌ها که از همان آتش آتشکده‌ی کاریان فارس است، در آفریگان(آتشدان) میانی اتاق آتش، تخت‌نشین است.
بنابر نوشتارهای دینی و آیینی، آتش بر انواع گوناگون است. آتش «دادگاه» که آتش اجاق و آتش خانوادگی است و ایرانیان در روشن ‌نگاه داشتن آن، همواره می‌کوشیده‌اند، یکی از این آتش‌هاست.
آتش آدران نیز یکی دیگر از آتش‌هاست. این آتش مخصوص دیه، شهر و بلوک بزرگ است. آتش آدران، آتش اصناف گوناگون است که آیین تقدیس آن نیز، پیچیده است.
آتش ورهرام نیز گونه‌ی دیگری از آتش است. آن‌گونه که آمده، آتش ورهرام پس از تقدیس آتش ١٥ پیشه و آتش آذرخش، تخت‌نشین می‌شود.
به گزارش استاد رشید شهمردان در کتاب پرستشگاه زرتشتیان، آتش درمهر زین‌آباد به کوشش شهریار تیرانداز به سال ١٢٠٠ یزدگردی، تقدیس شده است.

 

جهانگیر مهربانی، سال‌هاست که بامداد و شامگاه برای پایداری و روشن ماندن آتش، بر آتش‌های این آتشکده خوراک می‌گذارد و از آن‌ها نگهداری می‌کند. جهانگیر مهربانی گفت: «هزینه‌ی خرید این کنده‌های چوب از پول‌هایی که مردم در هنگام مهرایزد، شاباش می‌کنند و از پول صندوق آتشکده، تامین می‌شود.»
 پیش از جهانگیر مهربانی، پدرش، مهربان مهربانی و پیش از آن، پدربزرگش، رستم مهربانی، آتشبندی آتشکده را بر دوش داشته‌اند و پیش از آنها نیز شهمردان پوربهرامی، آتشبند آتشکده‌ی زین‌آباد بوده است.
زین‌آباد، افزون بر همه‌ی این‌ها، یک حمام کهنسال دارد که برای ثبت در آثار ملی نیاز به مرمت دارد. یک آسیاب قدیمی کمی دورتر از روستا است و میان روستا تا آسیاب، یک کوره‌ی آجرپزی هم دیده می‌شود. به گفته‌ی خدایار معاونت با توجه به همه‌ی این‌ها و دیرینگی معماری این روستا، گمان بر آن است که روستای زین‌آباد، ٣٥٠ تا ٤٠٠ سال دیرینگی دارد. به باور معاونت یکی از گزینه‌‌هایی که در برآورد سن و سال زین‌آباد باید در نظر گرفت، گویش زرتشتیان این روستا است و قدمت آب‌انبار روستا که معماری آن، مربوط به دوره‌ی افشاریه است.

 

روستای زین‌آباد، ٧١ در خانه دارد، هرچند بسیاری از آن‌ها خالی از سکنه هستند اما اگر روزهای مهرایزد، سری به این روستا بزنید، کمتر خانه‌‌ای را خالی، خواهید دید.

 

 

اهالی زین‌آباد این روزها در تکاپویند تا با آوردن آب به روستا، باز هم همچون گذشته، روستای زین‌آباد، سرزنده از خنده‌هایشان شود و سرسبز از کاشته‌هایشان.

 

 

شاید روزی دوباره پیازهای معروف زین‌‌آباد، کشت شود و باغ‌های انار پر از درخت انار شوند و گلنارهای قرمز.