آدریان تهران

این مکان که برای زرتشتیان بسیار مقدس است در ابتدای خیابان میرزا کوچک خان و جنب دبیرستان فیروز بهرام قرار دارد.
این محل مجموعه‌ای از ساختمان‌های مختلف است که تنها بخش بسیار کوچکی از آن آتشکدة زرتشتیان تهران را تشکیل می‌دهد و بخش های دیگر آن به شرحی که می‌آید به کارهای دیگر مدهبی زرتشتیان تهران اختصاص دارد.
به هر حال این مجموعه شامل 2 سالن برای اجرای مراسم مذهبی مثل سال و سیروزه و دهه ، یک آشپزخانه ، ساختمان اصلی آتشکده ـ آد‏ُران- ، حیاط ، اتاق موبدان ، دستشویی و سوئیت سرایدار است.
درب اصلی ورودی این ساختمان در سوی غربی خیابان میرزا کوچک خان قرار دارد . دری چوبی و خراطی شده .نمای این ساختمان آجر است . آجرها به طرز ماهرانه‌ای ساییده شده و به اشکال هندسی زیبایی درآمده‌اند و بر روی هم چیده شده‌اند.
ورودی این ساختمان راهرویی است به عرض تقریباً یک متر. دست راست این ورودی پله‌هایی قرار دارند که به خانه سرایدار منتهی می‌شوند. سرایدار این بنا در تاریخ تهیه این گزارش با همسر و فرزندش در این خانه زندگی می‌کرد.
سمت چپ راهروی ورودی اتاق کوچکی ساخته شده که دری شیشه‌ای راه ورود را به آن سد کرده است. این اتاق در سال 1374 برای استفاده سرپرست موبدان ساخته شده است که هرگز مورد استفاده واقع نشده است.
بالاخره این راهرو تازه واردان را به حیاط آدریان می‌رساند . حوضی آبی رنگ و بیضی شکل با دو درخت سرو در اطراف در وسط این حیاط ، چشم نواز است.
درست در مقابل این حوض ساختمان آتشکده تهران قرار دارد که ستون های شبیه به ستون‌های تخت جمشیدش انسان را چندین قرن به عقب می‌برد.
نمایی از حیاط جلویی آدریان تهران حوض آب در جلوی ساختمان پیداستداخل آتشکده از سه بخش کاملا ً‌مجزا تشکیل شده است : اول سالن عبادت‌گاه که از سه جهت محل نگهداری آتش را از شرق و شمال و جنوب احاطه کرده است. در نظر اول مانند این است که وارد امام‌زاده‌ای شده‌‌اید که ضریح در میان آن قرار دارد و برای طواف باید به دور آن چرخید اما اینگونه نیست و خانه آتش در بخش میانه غربی قرار گرفته به طوری که از طرف غرب این مسیر مسدود می‌ماند .ضریح بی بی شهربانو نیز به همین صورت از طرف غرب بسته است.
بخش دوم آتشکده جایی است که محل نگهداری آتش است. معمولاً‌افراد عادی اجازه ورود به این محل را ندارند . تنها موبدانی که متخصص این کار هستند اجازه ورود دارند. این محل که مساحتی در حدو 6 متر مربع را به خود اختصاص داده است دارای هیچ پنجره اضافی نیست . و دو پنجره شیشه‌ای تنها نقاطی هستند که از طریق آنها می توان از بیرون از این محوطه شعله‌های آتش داخل آتشکده را دید. هرچند این آتش در بیشتر مواقع شعله ور نیست و تنها در ساعات بسیار محدودی به صورت شعله ور نگهداری می شود.
اما در غربی ترین بخش آتشکده ،‌اتاق یشت قرار دارد که بخش سوم آن است. این محل برای به جای آوردن مراسم مذهبی اختصاص دارد .چند میز استیل و چندین صندلی به اضافه سفره های سفید که به روی این میزها پهن می شود. عکس های زیادی از درگذشتگان زتشتی که در اطراف این بخش قرار داده شده اند از وسایل همیشگی این اتاق است.
خانواده‌ها برای برگزاری مراسم سال و روزه درگذشتگان خود معمولاً‌از این قسمت استفاده می کنند. به این ترتیب که بر روی یکی از میزهای بزرگ استیل که چسبیده به دیوار ها قرار داده شده اند سفره سفیدی می اندازند و بعد از آماده کردن خوراکی های لازم برای این سفره ها و آمدن موبد برای خواندن نمازهای مخصوص بر صندلی های که در این اتاق تعبیه شده است می نشینند و به اوستا گوش می دهند. پس از پایان نماز به هر یک از حاضرین قدری لرک می دهند . میوه‌هایی را هم که موبد مانند همه مراسم دینی در حین خواندن اوستا قارچ قارچ کرده و یا پوست کنده است را هم تعارف می کنند.
زرتشتیان برای ورود به این عبادتگاه مناسک ویژه‌ای دارند . اول آنکه پیش از ورود باید از دستشویی کوچکی که در گوشة حیاط وجود دارد دست و روی شست. زنان دشتان هم نباید وارد شوند. کمدی آهنی که محل نگهداری کلاه‌های سفیدی است که اصطلاحاً به آن «عرقچین» می گویند در گوشه‌ای از ورودی به این نیایشگاه قرار داد ه شده است. چند کشوی این کمد نیز اختصاص به روسری‌های سفید برای خانم‌های زرتشتی دارد.
هنگام ورود به نیایشگاه همه بدون استثنا کفش های خود را بیرون می‌آورند. البته موبدان ساکن در نیایشگاه از این کار معاف هستند. کف سالن نیایشگاه بیشتر با قالی پوشانده شده است .عموماً زرتشتیان هنگام ورود مستقیم به طرف روبرو و به سمت پنجره‌ی شیشه‌ای که آتشدان در پشت آن در حال سوختن است ، حرکت می‌کند. لیوان‌های کوچکی که حاوی قدری آب و روغن است و فتیله‌ای هم در آن شناور است را از موبد می‌گیرند و به عنوان ادای نذر روشن می‌کنند. هچ کس در این محل شمع روشن نمی کند. از یکی از موبدان در این مورد سوال کردم پاسخ داد این کار اگرچه یک رسم خیلی قدیمی نیست و از هند به ایران آمده اما به هر حال جای شمع را گرفته است.
درب ورودی نیایشگاهبرخی از نیایش کنندگان روی صندلی هایی که در این نیایشگاه وجود دارد می‌نشینند و در حالی که کتاب اوستایی در دست دارند به خواندن دعا و نماز مشغول می‌شوند. در کنار پنجره شمالی این سالن یک صندلی چوبی قهوه‌ای رنگ قرار دارد. در کنار این صندلی کمدی چوبی هست که کتاب‌های اوستا به خط های دین دبیره و گجراتی در آن قرار دارد .
در زمان بازدید من از این نیایشگاه بر روی همین صندلی موبدی نشسته بود و نوجوانی نیز در کنارش بر روی صندلی نشسته بود. مادر نوجوان هم آنطرف تر روبرویش نشسته بودو تمام حواسش به موبد بود. موبد برای سلامتی جوان دعایی را از روی کتاب اوستا می‌خواند. پس از پایان نماز ، مادر ضمن تشکر و خداحافظی مبلغی را هم به عنوان تعرفه اجرای آن مناسک به موبد پرداخت کرد.

آشپزخانه عمومی

آشپزخانه این مجموعه که در انتهای حیاط و تقریباً پشت آتشکده قرار دارد ، شامل دو عدد تنور نانوایی و چند پلو پز و اجاق است . هر روز و در بیشتر ساعات این آشپزخانه مورد استفاده زرتشتیانی است که برای برگزاری آیین‌های مربوط به درگذشتگانشان به آنجا مراجعه می‌کنند. معمولاً برای درست کردن «سیرو سداب» ، « سیروگ» ، « حلوای برنج» ،«حلوای شکر» و یا پخت نان و دیگر خوراکی‌هایی که معمولاً‌بر سفره درگذشته می‌گذارند استفاده می‌شود . از آنجا که این آشپزخانه جنب سالن بزرگ‌تری است که آنهم پشت بنای آتشکده قرار دارد مورد استفاده خیلی بیشتری برای کسانی دارد که آن سالن را برای پذیرایی از میهمانان خود اجاره کرده‌اند.
سالن بزرگ که به سالن «غربی» معروف است . از دو بخش تشکیل شده است . بخش کوچکتر که شامل یک میز بزرگ با حدود 30 صندلی است و یک ردیف یخچال‌های ویترینی بزرگ که برای نگهداری مواد خوراکی از آنها استفاده می‌شود. بخش بزرگ تر سالنی است به ابعاد تقریبی 40 متر در 15 متر که حدود 100 صندلی را در خود جای داده است. میز بزرگ و طویلی که البته بسیار هم قدیمی به نظر می‌رسد در وسط این سالن بزرگ در مواقع پذیرایی جهت چیدن مواد پذیرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این سالن برای برگزاری مراسم سال و سیروزه و روزه و سوم و چهارم که مراسمی مذهبی است برای درگذشتگان مورد استفاده قرار می‌گیرد. شرح تمام این مراسم را خانم دریابندری در رساله خود تحت عنوان بررسی مردم شناخی آیین سوگ واری در میان زرتشتیان و شیعیان ایران شرح داده است .



مجموعه سالن های پذیرایی

این مجموعه که درب اصلی آن از سمت کوچه زرتشتیان به روی مردم باز می‌شود نیز مجموعه‌ای پیچیده از بناهاو سالن های مختف است.
ساختمان این محل کلاً در سه طبقه ساخته شده است . طبقة‌اول شامل سالن خسروی و سالن بهمن که ویژه جشن‌ها و عروسی‌هاست و دوم سالن ایرج که مخصوص مراسم مذهبی مانند پرسه ، سال و سی‌روزه است.
طبقة اول دفتر مرکزی سازمان پذیرایی است و سالن غذاخوری نیز در آن واقع شده است . طبقة دوم ، سالن جلسات هیات مدیرة انجمن زرتشتیان تهران است که تقریباً هم اندازة سالن ایرج در طبقه همکف است.
تفاوتی که سالن‌ ایرج با سالن‌های واقع در مجموعه (آدریان تهران) دارد به موقعیت استفاده کنندگان نیز مربوط می‌شود. به غیر از آیین های پرسه که حتماٌ در سالن ایرج برپا می‌شود ، بقیه مراسم مربوط به درگذشتگان ، ممکن است در هرکدام از مجموعه ها برگزار شود .تنها تفاوت آن متفاوت بودن نرخ تعرفه‌های آنهاست که باعث شده عده ای به ناچار مراسمشان را در مجموعه سالن‌های اولی برگزار کنند.

در این مجموعه آشپزخانه بزرگ و مجهزی نیز در زیرزمین وجود دارد که عامل مهمی برای کاهش هزینه‌های مربوط به تهیه خوراک جشن‌هاست. . به جز آشپزخانه باید از سرویس بهداشتی و دفتر سازمان پذیرایی و دفتر ملاقات‌های مردمی شادروان موبد موبدان رستم شهزادی نام برد