نویسنده :
محمد مهدی تیموری
آتشکده خورموج یا آتشکده کوه مند از آثار باستانی و مهم دشتی است که در
دامنه کوه مند و به فاصله ۳۰ کیلومتری خورموج ، غرب روستای حیدری و جنوب
روستای میانخره قرار دارد.در ارتفاع سنگی مشرف به رودخانه خشکی که بستر
رودخانه قدیمی است آثار حجاری و کوه تراشی در دل صخره وجود دارد از بستر
رودخانه راهی به ارتفاع ۶۰ متر که اولین مدخل آتشکدهاست، کشیده شدهاست.
یک شاه نشین با یک سکوی میانی و یک سکوی افقی که در سمت راست شاه نشین قرار
گرفته و یک اطاق قوسی با انحنای منظم که با سنگ و گچ و گل ساخته شده جالب
توجهاست. نمای خارجی فعلی آتشکده عبارت از یک مدخل با سقف قوسی و دو مدخل
مستدیر القاعده و ده حفره به شکل مدخلهای طرفین سکوی شاه نشین مدخل اصلی و
با اندازههای متفاوت که به احتمال به منزله پنجره و نورگیرهای رواقهای
اصلی آتشکده بودهاند. آتشکده از سه طبقه میانی یا اصلی، تحتانی و فوقانی
تشکیل شدهاست که با هم ارتباط داشته و در عین ارتباط، نوع ساختمان هر یک
با دیگری متفاوت بوده که گویا از هر یک از طبقات برای منظور خاصی استفاده
میشدهاست. در بستر رودخانه خشک فعلی آثار ساختمانها و آبگردانها و
بندهایی در اراضی پای کوه و در اطراف مسیل وجود دارد که از وجود میدان
بزرگی در جلوی کلات حکایت میکند که سطح آن با خاک و سنگ بالا آورده
بودهاند. با توجه به وجود آثار آب انبار و بقایای درختانی از فاصله دویست
متری پای کوه احتمال میرود در جلوی آتشکده میدانی وجود داشته و برای
جلوگیری از نفوذ سیلابهای شدید در اطراف تپه، بندهای زیادی از سنگ و گچ
ساخته بودهاند.
بیش از نیم قرن پیش در جانب شمالی آتشکده و پشت کوه
نیز آثار حفرهها و شاه نشین و درختانی وجود داشتهاست و از آنجا راهی به
آتشکده منتهی میشدهاست که به مرور زمان بر اثر ریزش کوه آن آثار ازبین
رفتهاند. گویا نقشه اصلی مقایر کلات متأثر از مقابر فنیقی است و با توجه
به طرز قرار گرفتن دخمهها بر روی یکدیگر و کم شدن تدریجی ابعاد آنها در
طبقات بالاتر، همان نقشه زیگوراتها و میلهای خاص مضرس است که اصلی ایلامی
و بابلی دارد اما نقشه صلیبی دهلیزها نقشه هندی و ایرانی است. مقابر کلات
دارای صفحهای مستقل و در عین حال متأثر از تمدنهای مختلف ایرانی و هندی و
آشوری، فنیقی و ایلامی است.
http://www.sarv-ghamatan.mihanblog.com